کاربران، نقش‌آفرینان مهم قیمت اندوخته‌ای در فضای مجازی هستند_اسپایدر

به نقل از بهداشت نیوز دکتر سعید رضا عاملی، عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی و رئیس شورای تحول و ترقی علوم انسانی، در نشست هوش مصنوعی، سواد دیجیتال و آینده کتاب کودک و نوجوان، ضمن سپاس از برگزارکنندگان و سخنرانان، با اشاره به اهمیت تلفیق مباحث نظری و عملی در این نشست، از ظرفیت بالای داده‌ای تشکیل شده ابراز خرسندی کرد و دانلود بیشتر از ۱۱.۵ میلیون فایل از این فضا در سال ۱۴۰۲ را رکوردی قابل دقت دانست.

دکتر عاملی با گفتن این که امروز در شرایطی قرار داریم که داده‌های بزرگ در جهان به وفور یافت خواهد شد، به پیش‌بینی لری پیج در سال ۱۹۹۸ در خصوص گوگل و فکر او از حجم عظیم داده‌ها اشاره کرد و او گفت: احتمالا لری پیج هم فکر نمی‌کرد گوگل به این نقطه برسد، اگرچه در همان ابتدا با تصویرسازی گوگل به توان گوگل (گوگل پلکس)، پهنه داده‌ای زیاد بزرگی را برای آن متصور می بود و شرکت آلفابت به گفتن کمپانی مادر گوگل نیز به جستوجو گرفتن محتوای جهان می بود. اینها به افق‌گشایی جهانی فکر می‌کردند و نگاه انحصاری داشتند تا بتوانند منحصراً یک ظرفیت بزرگی را در سطح جهانی به خودشان تعلق دهند.

رئیس شورای تحول و ترقی علوم انسانی با اصرار بر الزام پذیرفتن تغییرات اساسی در زیست‌بوم جاری، تصریح کرد: باید بپذیریم که دو فضا اشکار کردیم؛ یک فضایی که تابع جغرافیاست و مرزهای ملی و قاعده دارد و یک فضای فرا جغرافیا داریم که این فضای فرا جغرافیا پهنه‌اش جهانی است و کاربرانش پنج و نیم میلیارد جمعیت کاربران فضای مجازی است که این جمعیت رشد اشکار خواهد کرد و با جمعیت جهان مساوی خواهد شد.

دکتر عاملی با پافشاری بر اهمیت ماهیت «رقومی» این فضا، او گفت: فضای مجازی بر پایه قوانین ریاضی و منطقی ساخته شده است. این محیط توسط الگوریتم‌هایی که در واقع معادلات ریاضی می باشند، مدیریت می‌بشود. الگوریتم‌ها راه‌حل‌هایی می باشند که برای حل مسائل طراحی شده‌اند و به آثار بزرگی همانند خوارزمی، که پایه‌گذار علم الگوریتم می بود، وابسته می باشند.

عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی به ویژگی‌های مرکزی و غیرمرکزی این فضا اشاره کرد: فضای مجازی دارای ترکیبی از مرکزیت و غیرمرکزیت است. از یک سو، شرکت‌هایی همانند تپسی، اسنپ، دیجی‌کالا، یا روبیکا ستاد‌های مرکزی دارند که کارکرد این فضا را کنترل می‌کنند. اما از نظر دیگر، این فضا به شدت وابسته به نقش کاربران است. کاربران نقش مهم را در تشکیل محتوا و تعامل ایفا می‌کنند و به گفتن منبع های انبوهی عمل می‌کنند. این ویژگی غیرمرکزی، فضای مجازی را از دیگر محیط‌ها نزدیک می‌کند. کاربران در اینجا نقش‌آفرینان مهم می باشند و بدون وجود آنها، این فضا نمی‌تواند زنده بماند.

وی با اصرار بر نقش محوری کاربران در فضای مجازی، افزود: قیمت اندوخته‌ای که در فضای مجازی تشکیل می‌بشود توسط کاربر به وجود می‌آید. کاربران می باشند که قیمت اندوخته را تشکیل می‌کنند.

رئیس شورای تحول و ترقی علوم انسانی در آخر سخنان خود، با اشاره به ظرفیت عظیم آموزش و پرورش به گفتن یک منبع زیاد کاربر، خاطرنشان کرد: آموزش و پرورش با داشتن نزدیک به ۱۹ میلیون دانش‌آموز – اگر که قبل از دبستان را هم ظرفیت آموزش و پرورش اضافه کنیم – با داشتن ۱۹ میلیون دانش‌آموز، ۱۲۰ هزار مدرسه، ظرفیت بزرگی دارد. به لحاظ منبع هیچ نهادی در سرزمین قوت آموزش و پرورش را ندارد. اگر که به این ۱۹ میلیون پدر و مادر اضافه کنیم تبدیل به ظرفیت عظیمی می بشود که باید به آن دقت اختصاصی بشود.

دکتر طوفانی‌نژاد: هوش مصنوعی فرصتی برای شخصی‌سازی کتاب کودک و چالشی برای حس و اخلاق

دکتر احسان طوفانی‌نژاد، متخصص تکنولوژی آموزشی، در نشست هوش مصنوعی، سواد دیجیتال و آینده کتاب کودک و نوجوان، ضمن ابراز خرسندی از وجود در جمع اساتید و متخصصان و سپاس از برگزارکنندگان، به بازدید زمان‌ها و چالش‌های کاربرد هوش مصنوعی در حوزه کتاب کودک و نوجوان از دیدگاه تکنولوژی آموزشی پرداخت.

دکتر طوفانی‌نژاد سخنان خود را با ترسیم یک عکس ایده‌آل از کتاب کودک اغاز کرد و او گفت: یک کتاب ایده‌آل برای کودک، کتابی است که کودک هنگامی آن را باز می‌کند، قهرمان داستانش خود او باشد و عملاً خود را در آن کتاب ببیند. حتی فضای ترسیم‌شده کتاب و فضای عرصه آن در همان محله و شهری باشد که کودک در آن قرار دارد. در کنارش، اگر قرار است کودک در موقعیت‌های گوناگون جغرافیایی کشورمان باشد، کتاب با گویش محلی همان محله نوشته و نگارش شده باشد و حتی برای ربط بهتر با کودک، برخی از ویژگی‌های خاص آن کودک که توسط والدینش حرف های شده، در کتاب گنجانده شده باشد.

دکتر طوفانی‌نژاد با اشاره به پیشرفت‌های هوش مصنوعی، تحقق رویای کتاب‌های شخصی‌سازی‌شده را دور از دسترس ندانست و اظهار داشت: احتمالا دو سه سال قبل اگر این چنین چیزی را می‌گفتیم، ممکن می بود بگوییم زیاد دور از انتظار است، مگر این که برای مثالً یک موسسه‌ای بیاید برای یک نفر، یک کودک، طراحی این‌گونه را انجام دهد. چون از لحاظ هزینه، از لحاظ تخصص، از لحاظ زمان، طبیعتاً این کار غیرممکنی به نظر می‌رسید. اما اکنون با دقت به این، می‌خواهیم ببینیم هوش مصنوعی چطور می‌تواند پشتیبانی کند.

دکتر طوفانی‌نژاد او گفت: هوش مصنوعی می‌تواند بر پایه ویژگی‌های منحصر به فرد هر کودک، سناریو و محتوای کتاب را شخصی‌سازی کند. این کار به جستوجو دستیابی به اهداف آموزشی یا تفریحی کتاب است.

او گفت: در حالی که کودک با کتاب داستانی، آموزشی یا کتاب فعالیت کار می‌کند، مسیر داستان یا محتوا بر پایه بازخورد کودک تحول می‌کند. این نوع کتاب‌ها علتمی‌بشود کودک به‌صورت فعال در داستان شرکت کند.

این متخصص تکنولوژی آموزشی در ادامه گفت: هوش مصنوعی می‌تواند کتاب‌ها را بر پایه ویژگی‌های محلی، زبانی و فرهنگی هر منطقه یا جامعه تطبیق دهد. این ویژگی به تشکیل کتاب‌هایی پشتیبانی می‌کند که با نیازهای گوناگون جوامع هماهنگ باشند.

طوفانی نژاد اشاره کرد: سامانه‌هایی وجود دارند که اجازه خواهند داد با منفعت گیری از عکس و ویژگی‌های یک فرد، آواتاری همانند او در داستان ظاهر بشود. به گفتن مثال، می‌توان عکس فرزند خود را داخل کرد و داستانی را که شامل نام و ویژگی‌های فرزند است، تشکیل کرد.

این متخصص تکنولوژی آموزشی پافشاری کرد: نویسندگان و طراحان می‌توانند از هوش مصنوعی به‌گفتن ابزاری برای تشکیل ایده‌های خلاقانه در تشکیل انواع کتاب منفعت گیری کنند. این ابزار به جای تشکیل کامل محتوا توسط هوش مصنوعی، به انسان پشتیبانی می‌کند تا خلاقیت خود را گسترش دهد. این چنین منفعت گیری از هوش مصنوعی می‌تواند شدت نشر کتاب‌ها را بالا ببرد و فرآیند تشکیل و توزیع را بهینه‌تر کند.

وی گفت: با منفعت گیری از هوش مصنوعی، می‌توان محتوای حاضر را غنی‌تر کرد. یکی از راه حلهای این غنی‌سازی، چندرسانه‌ای کردن محتوا است. به‌گفتن مثال، داستان‌ها را می‌توان به طور پادکست یا فیلم مختصر تبدیل کرد تا جذابیت بیشتری اشکار کنند.

طوفانی نژاد نهایتاً اضافه کرد: تشکیل محتوای حقیقت افزوده (AR) کاری پیچیده و زمان‌بر است، اما با منفعت گیری از انجین‌های متصل به هوش مصنوعی، این فرآیند ساده‌تر شده است. اپلیکیشن‌های هوشمند نیز می‌توانند با دریافت ورودی‌هایی همانند کاراکتر، تم مهم و مقصد، داستانی را تشکیل و خوانده بشود.

دکتر طوفانی‌نژاد با پافشاری بر اهمیت منفعت گیری از هوش مصنوعی در حوزه کتاب کودک، او گفت: این فناوری‌ها به ما پشتیبانی می‌کنند تا کتاب‌هایی تشکیل کنیم که نه تنها دلنشین‌تر می باشند، بلکه با نیازهای تازه کودکان هماهنگ باشند.

دکتر طوفانی‌نژاد در ادامه سخنان خود به توانایی عملی در عرصه منفعت گیری از هوش مصنوعی برای بازطراحی کتاب آموزش زبان عربی به نام «کتاب‌های الوان» اشاره کرد. او او گفت: این کتاب که در برخی مدارس به کار می‌رود، توسط یک معلم کتاب انتخاب شد تا بازطراحی بشود. برای این کار، گروهی از متخصصان ۸ ماه زمان و بودجه‌ای نزدیک به ۴۰۰ میلیون تومان دریافت کردند تا تصاویر را سرازیر کنند، کتاب را غنی‌سازی و فعالیت‌های جدیدی برای آن تشکیل کنند.

او همین طور گفت: در این بین، یک فارغ‌التحصیل با منفعت گیری از هوش مصنوعی داخل پروژه شد و نظر کرد که کل فرآیند بازطراحی را با این فناوری انجام دهد. نتیجه این روش، افت قابل دقت زمان و هزینه می بود. **زمان تشکیل کتاب که قبل از آن ۸ ماه برآورد شده می بود، به ۲ ماه افت یافت و هزینه آن که نزدیک به ۴۰۰ میلیون تومان برنامه‌ریزی شده می بود، به ۲۰ میلیون تومان رسید.

او گفت: کتاب نهایی که تحویل داده شد، رضایت بیشتری برای معلم کتاب تشکیل کرد. این توانایی نشان داد که هوش مصنوعی قادر است نقش مؤثری در بهبود کیفیت و افت هزینه تشکیل کتاب‌ها ایفا کند.

در ادامه، دکتر طوفانی‌نژاد با نمایش مثالهایی از تغییرات تشکیل شده در کتاب، شامل تحول استایل تصاویر، تشکیل تمرین‌های متنوع، خلق کاراکترهای تازه، طراحی جلد کتاب، تبدیل متن به سرود، ساخت انیمیشن و تشکیل پادکست خبری عربی، پافشاری کرد: این توانایی یکی از موفق‌ترین مثالهای منفعت گیری از هوش مصنوعی در تشکیل کتاب می بود.

در قسمت بعدی سخنرانی، دکتر طوفانی‌نژاد به چالش‌های حاضر در منفعت گیری از هوش مصنوعی در تشکیل کتاب کودک پرداخت و با اهمیت ترین آن‌ها برشمرد و او گفت: هوش مصنوعی تا این مدت قادر نیست فضای احساسی غنی و روابط عمیق حاضر در کتاب‌های کودک را به‌صورت مناسب به عکس بکشد. این فناوری امکان پذیر بر پایه داده‌هایی که آموخته، محتوایی تشکیل کند که با فرهنگ محلی سازگار نیست.  هوش مصنوعی تا این مدت نتوانسته است داستان‌هایی با ایده‌های خلاقانه و متنوع تشکیل کند. منفعت گیری مداوم از هوش مصنوعی امکان پذیر به وابستگی کودکان به فناوری منجر بشود. عدم وجود مدل‌های بومی می‌تواند تبدیل تشکیل محتوایی با سوگیری‌های فرهنگی یا سیاسی بشود. هوش مصنوعی امکان پذیر اطلاعات غلط یا مرجع‌های مجازی را بدون اظهار بی‌علمی تشکیل کند. در کتاب‌هایی که بر پایه اطلاعات شخصی کودکان طراحی خواهد شد، این اطلاعات امکان پذیر در معرض ریسک قرار گیرند. جواب‌هایی که هوش مصنوعی اراعه می‌دهد، امکان پذیر مخاطب غیرمتخصص را گمراه کند.

در آخر، دکتر طوفانی‌نژاد پیشنهاد‌هایی برای منفعت گیری مسئولانه از هوش مصنوعی در حوزه کتاب کودک اراعه کرد و افزود: همه محتوای تولیدی توسط هوش مصنوعی باید با نگاه انتقادی بازدید بشود. باید ابتدا نیازهای آموزشی اشکار کرد و سپس فناوری را برای رسیدن به آن‌ها به‌کار برد. آگاهی‌سازی در بین طراحان، سیاست‌گذاران، والدین و کودکان الزامی است. نیاز است به گسترش مدل‌های زبانی بومی بر پایه داده‌های داخلی پرداخته بشود. باید منشوری برای منفعت گیری اخلاقی از هوش مصنوعی تدوین بشود.

در جمع‌بندی سخنان خود، دکتر طوفانی‌نژاد اصرار کرد: هوش مصنوعی نباید به‌گفتن جانشین هوش انسانی در نظر گرفته بشود، بلکه باید به‌گفتن “هوش افزوده” (IA) به‌کار رود. افرادی که از هوش مصنوعی منفعت گیری می‌کنند، در آینده می‌توانند جانشین آنهایی شوند که از این فناوری منفعت نبرده‌اند.

محمدپور: چالش‌های صنعت نشر دیجیتال کودک و نوجوان در برابر هوش مصنوعی و محتوای خارجی

علی محمدپور، دبیر انجمن ناشران دیجیتال کودک و نوجوان، در این نشست به بازدید چالش‌های سیاستی، اقتصادی و فناوری‌ای پرداخت که صنعت نشر دیجیتال کودک را تهدید می‌کند.

محمدپور با تشبیه بازار فناوری به یک فروشگاه بزرگ و متنوع، به حالت نامطلوب مصرف محتوای دیجیتال کودک در ایران اشاره کرد: بازار فناوری زیاد عظیم است، اما باید به دارایی‌ها و ظرفیت‌های خود نگاه کنیم. حال حاضر، ما قابلیت منفعت گیری کافی از این بازار را نداریم.

محمدپور او گفت: بیشتر از ۹۵ درصد مصرف کودکان ایرانی شامل محتوای خارجی است، حتی این محتوا الزاماً به زبان فارسی نیست و زیاد تر روی پلتفرم‌های خارجی مصرف می‌بشود. حتی شبکه پویا نیز قسمت عمده‌ای از محتوای خود را از منبع های خارجی فراهم می‌کند.

دبیر انجمن ناشران دیجیتال کودک و نوجوان به نامطلوبی‌های بازار کتاب دیجیتال ایران پرداخت: حجم بازار کتاب در ایران نزدیک به ۱۵ هزار میلیارد تومان است، اما تنها ۳ تا ۴ درصد این معامله های در پلتفرم‌های رسمی انجام می‌بشود.

 

وی انتقاد کرد: کتاب دیجیتال تا این مدت از حمایتقانونی برخوردار نیست؛ شناسه‌های ملزوم همانند شابک یا آیدی برای کتاب‌های دیجیتال وجود ندارد و نظارت دقیقی بر این محصولات انجام نمی‌بشود.

محمدپور به اهمیت دیتا و محتوای بومی برای گسترش هوش مصنوعی اشاره کرد: برای گسترش هوش مصنوعی، نیاز به دیتا و محتوای ایرانی داریم، اما دسترسی به این منبع های مشکل‌برانگیز است. دیتا‌های حاضر در مجموعه‌هایی همانند کتابخانه ملی، مرکز نور و ایرانداک، به علت محدودیت‌های قانونی و نظارتی قابل منفعت گیری نیست.

محمدپور او گفت: عدم سیاست‌گذاری مناسب و نظارت زیاد، رشد نشر دیجیتال کودک را مهار می‌کند. نتیجه این است که بیشتر از ۷۰ درصد شرکت‌های فعال در این حوزه طی ۵ سال قبل به علت عدم سودآوری فعالیت خود را متوقف کرده‌اند.

وی اصرار کرد: ملزوم است مسیر فعالیت قسمت خصوصی را تسهیل کنیم و اجازه دهیم پلتفرم‌های داخلی قبل از پلتفرم‌های خارجی مرجع شوند.

محمدپور با اشاره به تأثیر هوش مصنوعی بر صنعت نشر، نگرانی خود را از برداشته شدن مرزهای زبانی و هجوم محتوای خارجی فرمود: هوش مصنوعی مرزهای زبانی ما را شکسته و دسترسی ما به محتوای خارجی را افزایش می‌دهد. اگر تشکیل کننده نباشیم، زیاد تر به مصرف‌کنندگان تبدیل خواهیم شد. اگر سیاست‌گذاران تصمیم‌گیری مناسب نکنند، باید با سیل عظیمی از کتاب‌ها و محتواهای خارجی روبرو خواهیم شد.

دبیر انجمن ناشران دیجیتال کودک و نوجوان به تأثیر هوش مصنوعی بر حوزه کتاب کودک اشاره کرد: در حوزه کودک، هوش مصنوعی مصرف کتاب کودک را افت می‌دهد. عادت مصرف کتاب دیجیتال در این حوزه شکل نگرفته و کودکان هم چنان به کتاب چاپی وابسته می باشند.

او افزود: اگر نویسنده‌ها و تصویرگران بیکار شوند، یکی از با اهمیت ترین دارایی‌های فرهنگی از دست خواهد رفت. نزدیک به ۵۰۰۰ تصویرگر کودک و نوجوان داریم که امکان پذیر به بیکاری بیفتد.

در آخر، محمدپور پیشنهاداتی برای حل مشکلات اراعه کرد و او گفت: دولت نباید همه کارها را بر مسئولیت بگیرد. باید مطمعن به قسمت خصوصی و فعالان حوزه داشته باشیم. باید سرویس‌هایی را که به نیازهای مخاطبین ما مرتبط است، با منفعت گیری از هوش مصنوعی تشکیل کنیم. اگر مانع ها ورود پلتفرم‌های داخلی به سیستم آموزشی از بین بردن نشود، ورود ما به دوران هوش مصنوعی خطرناک خواهد می بود. باید دسترسی مخاطبان به محتوای داخلی را تسهیل کنیم تا مرجعیت پلتفرم‌های خارجی افت یابد.

محمدپور در آخر با اصرار بر الزام شدت عمل، نسبت به از دست رفتن مرجعیت محتوای داخلی در فضای مجازی و سپردن آموزش کودکان به پلتفرم‌های خارجی هشدار داد.