بیمه بیکاری؛ هرآنچه باید بدانید

همیشه در محیط کار در روی یک پاشنه نمیچرخد. بعضی اوقات اوقات امکان پذیر شرایط کار طوری پیش برود که کارمند یا کارگر یک دفعه اخراج بشود. این مشکل با شیوع همهگیری کرونا بیشتر از پیش ترویج یافت اما در این بین تکلیف کارمند یا کارگری که در این اوضاع و احوال کار خود را از دست داده چیست؟ در کشورهای گوناگون همانند ایران برای مقابله با پیامدهای این قضیه برای کارمندان نوعی مقرری به نام «بیمه بیکاری» در نظر میگیرند. در این مقاله، هرآنچه باید درمورد این نوع بیمه و شرایط دریافت آن بدانید را توضیح میدهیم.
بیمه بیکاری چیست؟
بعضی اوقات اوقات کارگران و کارمندان یک شرکت بهطور ناگهانی کار خود را از دست خواهند داد. در این شرایط، سازمان فراهم اجتماعی برای جبران خسارت این افراد به آنها نوعی مقرری پرداخت میکند. به این مستمری بیمه بیکاری میگویند. در سرزمین ما پرداخت این مقرری بر پایه قانون اساسی الزامی و ماموریت دولت است. در اصل ۲۹ این قانون میخوانیم:
برخورداری از فراهم اجتماعی از نظر بازنشستگی، بیکاری، پیری، ازکارافتادگی، بیسرپرستی، درراهماندگی، حوادث و سوانح، نیاز به خدمات بهداشتی درمانی و مراقبتهای پزشکی بهصورت بیمه و غیره، حقی است همگانی. دولت موظف است مطابق قوانین از محل درآمدهای عمومی و درآمدهای حاصل از شراکت مردم، خدمات و پشتیبانیهای مالی فوق را برای یک یک افراد سرزمین فراهم کند.
مقرری بیکاری به چه افرادی تعلق میگیرد؟
شرایط پرداخت این مقرری در قانونی به نام «قانون بیمه بیکاری» آمده است. این قانون در شهریورماه سال ۱۳۶۹ در مجلس شورای اسلامی تصویب شد. بر پایه ماده ۲ این قانون و تبصرههای آن، برخی از کارمندان یا کارگران بیمه شده که بنا به دلایل مختلفی کار خود را از دست دادهاند بیمه بیکاری دریافت میکنند. این افراد عبارتاند از:
- آنهایی که بدون میل خود بیکار شدهاند و آماده کار می باشند؛
- افرادی که بهعلت حوادث غیرمترقبه همانند شیوع کرونا، سیل، زلزله، جنگ و آتشسوزی بیکار شدهاند؛
- بیمهشدگانی که بهعلت تحول ساختار اقتصادی کارگاه یا شرکت خود و به تشخیص وزارتخانه ذیربط و قبول شورای عالی کار، «بیکار موقت» شناخته خواهد شد.
شرایط بیمه بیکاری
بر پایه مواد ۱، ۴ و ۶ قانون بیمه بیکاری، برای دریافت این حق بیمه باید حداقل یکی از این شرایط را داشته باشید:
- جزو افرادی باشید که قرارداد کار آنها بر پایه قانون کار تنظیم شده و مقررات این قانون درمورد آنها اجرا میبشود؛
- پیش از بیکار شدن قرارداد کار ۱ ساله همراه با بیمه داشته باشید؛
- مستمریبگیر، بازنشسته یا از کارافتاده کلی نباشید؛
- شغلتان آزاد نباشد؛
- جزو افرادی که خود را بهصورت اختیاری بیمه کردهاند به حساب نیایید؛
- استعفا نداده باشید یا علت اخراجتان از محل کار قصور، ترک کار یا نقض آییننامههای انضباطی کارگاه نباشد؛
- از اتباع غیرایرانی نباشید؛
- قبل از این که بیکار شوید، حداقل ۶ ماه حق بیمه برایتان پرداخت شده باشد؛
- جزو کارگران فصلی باشید که در میانه فصل کار اخراج شدهاند؛
- کارگری باشید که مشمول خدمت سربازی شده و تا ۲ ماه سپس از پایان آن، به محل کار بازگشته اما کارفرما از فعالیت مجدد او خودداری میکند؛
- قرارداد کار با زمان معین داشته باشید اما پیش از همه شدن آن زمان کارفرما شما را اخراج کند. این نوشته را باید مرجع حل اختلاف تشخیص بدهد.
افرادی که بهعلت وقوع حوادث غیرمترقبه شغل خود را از دست دادهاند، به سابقه پرداخت حق بیمه نیازی ندارند.
مطابق قانون، متقاضیان دریافت مقرری بیکاری باید در دورههای کارآموزی و سوادآموزی که اداره تعاون، کار و رفاه اجتماعی، زیرمجموعههای آن یا نهضت سوادآموزی برگزار میکند، شرکت کنند و هر ۲ ماه یک بار گواهی شرکت در این دورهها را به سازمان فراهم اجتماعی یا شعبههای آن تحویل بدهند.
بیمه بیکاری تامین اجتماعی چه مقدار است؟
مبلغ بیمه بیکاری و زمانزمان پرداخت آن به سابقه پرداخت حق بیمه افراد بستگی دارد. بر پایه ماده ۷ قانون بیمه بیکاری، این مبلغ ۵۵درصد متوسط حقوق، دستمزد یا کارمزد روزانه ۳ ماه آخر فردی است که سابقه پرداخت حق بیمه دارد.
یقیناً، محاسبه بیمه بیکاری برای افرادی که متأهل می باشند یا هزینه زندگی افراد فرد دیگر را فراهم میکنند، مقداری فرق میکند. مبلغ بیمه بیکاری این افراد بهازای هر فرد تحت تکفلشان (حداکثر تا ۴ نفر) به اندازه ۱۰درصد حداقل دستمزد اضافهتر خواهد می بود. یقیناً، اگر زن و شوهر هر دو بیکار شده باشند، تنها مبلغ بیمه یکی از آنها بهازای هر فرزند افزایش مییابد.
در هر صورت، مجموع مبلغ بیمه بیکاری که فرد موردنظر دریافت میکند نباید از حداقل دستمزد مصوب وزارت کار کمتر و از ۸۰درصد متوسط دستمزد یا حقوق او زیاد تر باشد.
زمان زمان پرداخت بیمه
به گمان زیاد سپس از این که فهمید شدید مبلغ بیمه بیکاری تامین اجتماعی چه مقدار است، میخواهید زمان زمان پرداخت این مقرری را بدانید. محاسبه این زمان به شرایط تأهل شما بستگی دارد. بهطورکلی، افراد مجرد حداقل ۶ ماه و حداکثر ۳۶ ماه مقرری میگیرند و متأهلان حداقل ۱۲ ماه و حداکثر ۵۰ ماه از این مزایا برخوردار خواهد شد. تعیین دقیقتر این زمان به سابقه پرداخت حق بیمه افراد بستگی دارد و مطابق جدول زیر محاسبه میبشود.
سابقه پرداخت حق بیمه توسط کارفرما | زمان زمان دریافت بیمه بیکاری برای افراد مجرد | زمان زمان دریافت بیمه بیکاری برای متأهلان و آنهایی که افرادی را تحت تکفل خود دارند |
از ۶ ماه تا ۲ سال | ۶ ماه | ۱ سال |
از ۲ سال و ۱ ماه تا ۱۰ سال | ۱ سال | ۱ سال و ۶ ماه |
از ۱۰ سال و ۱ ماه تا ۱۵ سال | ا سال و ۶ ماه | ۲ سال و ۲ ماه |
از ۱۵ سال و ۱ ماه تا ۲۰ سال | ۲ سال و ۲ ماه | ۳ سال |
از ۲۰ سال و ۱ ماه زیاد تر | ۳ سال | ۴ سال و ۲ ماه |
این چنین، بر پایه تبصره ماده ۷ قانون بیمه بیکاری، افرادی که شرایط بیمه بیکاری را دارند و سن آنها از ۵۵ سال زیاد تر باشد، تا وقتی که مشغول به کار نشدهاند و تا زمان رسیدن به سن بازنشستگی میتوانند مقرری بیکاری دریافت کنند.
عواقب گرفتن بیمه بیکاری
مطابق با قوانین و مقررات کار و فراهم اجتماعی، دریافت مقرری بیکاری در سابقه بیمه شما هیچ تأثیری نخواهد داشت. در واقع، زمان وقتی که این بیمه را دریافت میکنید، جزو اسبق بیمه شما محسوب میبشود. این چنین، افرادی که مطابق قانون بیکار شناخته خواهد شد، در صورت اظهار واحد کسبوکار خود برای استخدام نیروی تازه، در برتری قرار میگیرند. بااینحال، مطابق قوانین، در زمان دریافت مقرری بیکاری، سازمان فراهم اجتماعی موظف به پرداخت عیدی و پاداش به شما نیست.
مسئله مهم فرد دیگر که درمورد عواقب گرفتن بیمه بیکاری بدانید، به مبلغ مستمری بازنشستگی مربوط میبشود. بهطورکلی، برای تعیین مستمری بازنشستگی حقوق یا دستمزد افراد در ۲ سال آخر اشتغال در نظر گرفته میبشود. به این علت، از آنجایی که زیاد تر مبلغ بیمه بیکاری از حقوق دریافتی افراد کمتر است، گمان دارد که این نوشته در محاسبه مستمری بازنشستگی تأثیر منفی بگذارد. در نتیجه، پیشنهاد میکنیم که اگر مقدار مقرری بیکاری از حقوق دریافتی شما در زمان اشتغال کمتر است و در ۲ سال منتهی به بازنشستگی هستید، از این حق بیمه منفعت گیری نکنید.
ثبتنام و استعلام بیمه بیکاری
اگر مطابق شرایطی که گفتیم بیمه بیکاری به شما تعلق میگیرد، باید برای دریافت این مقرری در «سامانه جامع روابط کار» یا همان سامانه بیمه بیکاری، ثبتنام کنید. برای ورود به سامانه بیمه بیکاری کافی است به این نشانی بروید: https://prkar.mcls.gov.ir/Login
سپس از ثبتنام و ورود به سامانه جامع روابط کار، احراز هویت میشوید و باید تصاویر مدارک ملزوم برای دریافت بیمه بیکاری را در قسمت «ثبت خواست بیمه بیکاری» بارگذاری کنید. این مدارک عبارتاند از:
- قرارداد سال آخر با کارفرما که مهر و امضای طرفین قرارداد را دارد؛
- نامه استعلام اسبق بیمه از شعبه فراهم اجتماعی؛
- عکس ۳در۴ تازه از فرد متقاضی؛
- مدرک تحصیلی یا فنی فرد؛
- همه صفحات شناسنامه و کارت ملی؛
- کارت آخر خدمت برای آقایان؛
- صفحه ابتدایی دفترچه بیمه فرد متقاضی.
در قبل، نامه عدم نیاز کارفرما با تاریخ ۱ روز بعد از خاتمه قرارداد هم جزو مدارک ملزوم برای خواست مقرری بیکاری می بود اما اکنون اینطور نیست.
راه دیگر برای خواست بیمه هم این است که به اداره کار محل اشتغال خود مراجعه کنید و مدارک را تحویل بدهید. در هر صورت، برای پیگیری نهایی خواستتان باید راهی اداره کار شوید.
افرادی که شرایط بیمه بیکاری را داشته باشند، تا ۱ ماه زمان دارند که نوشته را به اداره کار اظهار کنند. مبلغ بیمه بیکاری این افراد از روز اول بیکار شدن آنها محاسبه میبشود. بااینحال، امکان پذیر که با وجود عذر موجهی نتوانید در این زمان، نوشته بیکاری و خواست خود را به اداره کار اظهار کنید. در این شرایط، قضیه در «هیئت حل اختلاف اداره کار» بازدید میبشود. با قبول این هیئت، مهلت شما تا ۳ ماه دیگر قابلتمدید است.
سپس از ارسال این مدارک در سامانه جامع روابط کار یا اراعه آن به اداره کار، خواستتان بازدید میبشود. در نهایت هم نتیجه از طریق پیامک به خبر شما خواهید رسید.
در چه صورت مقرری بیکاری قطع میبشود؟
پرداخت مقرری بیکاری امکان پذیر به یکی از این دلایل قطع بشود:
- همه شدن زمان زمان پرداخت بیمه بیکاری؛
- دریافت مستمری بازنشستگی؛
- ازکارافتادگی کلی فرد؛
- مشغول به کار شدن فرد در شغلی تازه؛
- فوت فردی که بیمه شده؛
- خودداری کردن فرد بیمهشده از قبول شغل پیشنهادی تازه؛
- برگشت شخص بیمهشده به محل کار قبلی و دریافت دستمزد روزهای بلاتکلیفی؛
- شرکت نکردن متقاضی دریافت مقرری بیکاری در دورههای کارآموزی و سوادآموزی بدون عذر موجه.
جواب به سؤالات رایج درمورد مقرری بیکاری
– منظور از افراد تحت تکفل متقاضی دریافت بیمه چه افرادی می باشند؟
- همسر؛
- فرزندان دختری که مجرد و بیکار می باشند؛
- فرزندان پسر کمتر از ۱۸ سال که در حال تحصیل باشند یا پزشک سازمان فراهم اجتماعی ازکارافتادگی آنها را قبول کند؛
- خواهر و برادری که فرد متقاضی مسئولیتدار معیشت آنهاست و شرایط فرزندان دختر و پسر را دارند؛
- پدر و مادری که سن آنها زیاد تر از ۶۰ سال است، پزشک سازمان فراهم اجتماعی ازکارافتادگی آنها را قبول کرده و فرد متقاضی فراهم معیشت آنها را بر مسئولیت دارد.
– آیا هر فرد میتواند چند مرتبه مقرری بیکاری خواست کند؟
بله، در قوانین به متوالی بودن یا نبودن زمان پرداخت بیمه هیچ اشارهای نشده است. به این علت، هر فرد میتواند در دفعات گوناگون خواست بیمه کند به شرطی که مجموع زمان زمان دریافت این مقرری از مقدار مجاز او زیاد تر نشود.
– آیا افزایش حقوقها در مبلغ بیمه بیکاری تأثیری دارد؟
بله، با دقت به این که مبلغ این مقرری نباید از حداقل دستمزد وزارت کار کمتر باشد، افزایش حقوق علتزیاد تر شدن این بیمه هم میبشود.
شما بگویید
بیمه بیکاری راهی برای جبران خسارت افرادی است که در شرایطی خاص بیکار شدهاند. در این مقاله، شرایط این بیمه و روش خواست آن را گفتیم و به سؤالات رایج در این عرصه جواب دادیم. بهتر است پیش از خواست این بیمه با یک کارشناس باتجربه در عرصه حقوق کار مشورت کنید.
آیا شما تابهحال این مقرری را دریافت کردهاید؟ در صورت تمایل، توانایی خود را با ما و خوانندگان گرامی چطور در بین بگذارید.